Vườn Lan Cattleya / TOP 12 # Xem Nhiều Nhất & Mới Nhất 5/2023 # Top View

Trong vườn lan của ông có nhiều cây lan lạ mắt nhất là những cây Cattleya và Vanda. Hồi đó trong bộ sưu tập hoa lan của chủ nhân hiệu thuốc đánh răng Perlon có nhiều giống lan trên, nhưng tôi chú ý nhất đó là những cây hoa mầu tím xanh rất lạ, rất hiếm mà sau này tôi mới biết đó là Laeliocattleya Blue Boy và cây Vanda coerulea.

Cách làm vườn lan Blue Cattleya (Cattleya xanh tím)

Vào năm 1964 khi dẫn đội bóng chuyền Việt Nam sang Bangkok, thủ đô của vương quốc Thái Lan để dự trận đấu quốc tế đầu tiên của Hội tuyển Quốc Gia Việt Nam, nhân dịp này chúng tôi có tới thăm tướng Dương văn Minh, người bị hội đồng tướng lãnh đảo chính.

Với chức vụ tuy chỉ là Đại sứ lưu động của VNCH nhưng ông vẫn được Thái Lan biệt đãi như một vị Quốc trưởng. Ông được cấp một biệt thự với rất nhiều hoa lan, một Trung tá tùy viên và một tiểu đội Quân Cảnh bảo vệ.

Đến khi lưu lạc sang miền đất Tự Do và Thịnh Vượng này và ổn định đời sống tôi khởi sự theo đuổi cái thú vui mong muốn từ lâu. Cây Cattleya đầu tiên tôi có là một tặng phẩm của ông bạn già Georges Hotchkiss như đã trinh bầy trong bài “Trồng lan tại Illinois”. Sau khi đã chán những giống hoa mầu vàng, đỏ, trắng hay cánh vàng lưỡi đỏ, cánh trắng lưỡi tím quá thông thường, tôi sực nhớ tới cây lan mầu xanh tím khi xưa.

Thời đó chưa có Internet, muốn mua lan phải tìm vào các trang quảng cáo trong nguyệt san Bulletin của Hội Hoa Lan Hoa Kỳ và tôi đã phải mua cây lan Laeliocattleya Blueboy với giá $100 USD trong khi các mầu khác chỉ $35-40. Cho tới khi về hưu vào năm 1992, những cây Cattleya mầu xanh tím vẫn còn rất hiếm.

Tôi và người bạn lùng sục khắp các vườn lan miền Nam California từ San Louis Obispo cho tới San Diego, ngay cả vùng San Bernadino cho tới biên giới Arizona không nơi nào bỏ sót để tìm những cây có hoa mầu xanh tím.

Chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu về việc lai tạo về một vài bông hoa mầu sắc lạ đẹp này.

• Năm 1885 Sir. HarryVeicth đã tạo ra cây lan Lc. Canhamiana (C. mossiae x L. purpurata) Lc. Calhamiania • Lc.Wrigley ‘Blue Heaven’ (C. bowringiana X L. Anceps) do Wrigley cầu chứng vào năm 1899. • LC Blue Boy đuợc O. Bracey cầu chứng vào năm 1960 giữa cây Lc elegans Werkhauserii x C. Ariel coerula ‘Bonant ‘.

Lc Wrigley ‘Blue Heaven’ • Lc Mary Elizabeth Bohn ‘Royal Flare’ AM/AOS (Lc Blue Boy x C bowringiana) do O’Brien in 1966 • C. Sir Jeremiah Colman (C. Ariel x C. walkeriana) 1976 do Stewart Inc

Lc Elizabeth Bonn • Lc. Blue Boy ‘Gainsborough’ HCC/AOS. (C. Ariel x Elegans) • Lc. Wrigley ‘Blue Lagoon’ HCC/AOS 10/05

Lc. Blue Boy ‘Gainsborough’ Lc. Wrigley ‘Blue Lagoon’ Nhờ vào phương pháp cấy mô nên những cây lan có hoa mầu tím xanh này bây giờ giá rẻ hơn trước rất nhiều, tuy nhiên muốn tìm được ngay cũng không phải là dễ dàng.

Lan Cattleya có vẻ đẹp đài các, kiêu sa và đặc biệt có mùi hương rất quyến rũ đang trở thành thú chơi thượng đẳng của những người chơi lan. Cattleya có tuổi thọ rất dài, có thể sống đến 20 – 30 năm nếu chăm sóc tốt. Cattleya có nhiều loại với nhiều màu sắc khác nhau, có những loại cattleya độc đáo giá lên đến 1 – 3 triệu đồng cho một nhánh lá, trong khi chậu lan thông thường giá chỉ 200.000 đồng. Những người mới bắt đầu sở hữu chậu lan Cattleya, nhất là chậu lan quý rất lúng túng trong việc nuôi dưỡng và chăm sóc cho cây lan xanh tốt, trổ hoa.

Ông Lê Nhị Trí (Q.2, TP.HCM) là một trong những người trồng và chơi lan Cattleya thành công đầu tiên của Việt Nam, đồng thời cũng là người đang lưu giữ nhiều giống Cattleya độc đáo, quý hiếm. Ông Trí ngoài việc sưu tầm, còn cung cấp giống Cattleya cho người chơi lan. Với kinh nghiệm của mình, ông Trí hướng dẫn cách trồng, chăm sóc và điều khiển ra hoa loài lan này như sau:

Cách trồng cây con

Chọn nhánh lan khỏe, tép to, màu xanh tốt, không có vết bệnh hay màu lá khác thường. Sau khi cắt nhánh lan khỏi cây mẹ, treo trong mát 3 – 5 ngày (nếu cây mua ở chợ thì khỏi treo mát). Ngâm nhánh lan trong thuốc khử trùng (5 – 10 phút), để ráo, sau đó ngâm tiếp trong thuốc trị nấm (5 – 10 phút), khoảng 3 ngày sau đem trồng. Chọn chậu nhựa, có dây treo, cách trồng rất đơn giản: Đặt nhánh lan ở bên mép chậu, quấn dây không cho nghiêng ngả, xoay chiều phát triển vào trong (nếu đặt nhánh lan giữa chậu, cây sẽ phát triển tới và tràn ra ngoài không đẹp).

Khi mới trồng, không cần cho thứ gì vào chậu. Đến khi cây lan ra rễ mới cho than vào chậu. Chú ý không dùng than lấy từ cây vùng nước mặn, không để than ngập rễ mà có khoảng cách để rễ ăn xuống từ từ. Rễ bám sâu thì cho lớp dớn (có bán ở shop hoa kiểng) phủ mặt chậu (không phủ rễ). Trong thời gian lan ra rễ, phun thêm chất tăng trưởng (tuần/lần) cho cây ra rễ nhanh. Khi lan có rễ ăn sâu thì tưới phân, giai đoạn đầu bón NPK 30 – 10 – 10, sau đó là 20 – 20 – 20 (dùng nuôi lan quanh năm).

Cho lan Cattleya ra hoa

Cây lan trồng khoảng một năm, có khoảng 5 tép lá, đến tép thứ 6 có thể “kích” ra hoa. Tép thứ 6 này phải khỏe mạnh, có khả năng cho hoa thì chuyển sang phun phân NPK có lân cao như 19 – 31 – 17, 6 – 30 – 30 (theo hướng dẫn từng loại) lên thân, rễ. Phun 3 lần, mỗi lần cách nhau 7 – 10 ngày, cũng có thể 3 ngày/lần nếu pha loãng phân. Đến lần thứ 4 thì phun NPK 20 – 20 – 20. Cách 7 ngày sau thì phun lại 19 – 31 – 17 (phun khoảng 1 – 2 lần) thì cây bắt đầu ra hoa. Khi cây có nụ, dùng phân có kali tăng (10 – 10 – 30, 12 – 0 – 40) giúp không rụng hoa, hoa nở có màu sắc đẹp.

Lưu ý

Lan Cattleya thích hợp nước có pH = 6 – 7, mùa nắng tưới 2 – 3 lần/ngày. Thích hợp nắng 50% nên cần chọn lưới có ánh sáng 50%. Phun phân, thuốc (trừ sâu, nấm) định kỳ 15 – 30 ngày/lần, sau khi hoa tàn thì dùng lại phân 20 – 20 – 20. Không cần phải tỉa rễ, khoảng 2 năm thay chất trồng/lần.

Nếu chăm sóc tốt, Cattleya sẽ tự ra hoa. Còn để đảm bảo cây ra hoa đúng thời điểm như ý thì “kích” ra hoa. Tuy nhiên cũng phải chú ý rằng, chọn thời điểm chồi thứ 6 vừa nhú lên 4 – 5 cm thì xử lý, nếu chồi thứ 6 quá cao thì khó xử lý ra hoa. Thông thường, chồi vừa mới nứt đến khi ra hoa khoảng 4,5 tháng. Trong lúc “kích” ra hoa phải giảm 50% nước tưới, tăng ánh sáng (bỏ bớt lớp lưới che). Đối với lan Cattleya, cần chú ý khi điều khiển ra hoa là tăng lân, giảm nước, đưa ra ánh sáng và treo cây cần ra hoa cao hơn.

Năm 1992, khi về hưu vợ chồng tôi quyết định trở lại California, miền đất nắng ấm quanh năm, nơi mà chúng tôi có đã nhiều kỷ niệm ban đầu với miền đất mới đã mở rộng vòng tay đón nhận những kẻ tỵ nạn khốn khổ, vội vàng bỏ nước ra đi vào năm 1975.

Trồng lan Mini Cattleya

Rời Peoria, Illinois, nơi vì sinh kế và vì số phận long đong chúng tôi đã chịu suốt 16 mùa đông lạnh lẽo có khi xuống tới -25°F. Trong mớ hành trang trở về thủ đô của người tỵ nạn, ngoài quần áo còn có vài thùng chứa những cây lan chúng tôi đã nuôi từ năm 1976. Trong số cây lan này có cây Lc. Little Pink Snow do ông bạn già George Hotchkiss người Mỹ gốc Pháp tặng cho khi chúng tôi nói chuyện với nhau về loài hoa muôn hương, muôn sắc này.

Thời kỳ đó, giống lan Mini Cattleya rất hiếm, giá đắt như vàng, cây chỉ có 3 nhánh nhỏ, thân cây cao chừng 10 cm, lá dài 12-16 cm, ngang 3 cm, hoa chiều rộng chừng 5 cm mầu trắng như tuyết, chiếc lưỡi mầu tím hồng tuyệt đẹp.

Đến nay, khóm lan này tính ra đã sống trên 33 năm, bằng tuổi với đứa cháu gái nội của chúng tôi. Đây không còn là cây lan tầm thường nữa mà là một một kỷ vật thân thương cho nên nhiều bạn bè muốn xin một vài nhánh, chúng tôi không nỡ lòng nào chia cắt cho người khác. Nhưng mùa hè năm nay cây đã quá cằn cỗi, lớp thân cây ông cha già nua ốm yếu choán gần hết chỗ cư trú cho đám con cháu sau này. Mảnh vỏ cây cho lan bám vào đã bị mục nát, lại thêm mấy năm trời bị bỏ lăn bỏ lóc vì thương nhớ người bạn đời đã trên 55 năm chung sống bỏ tôi về bên kia thế giới. Khi nhìn đến thì ôi thôi! lũ rệp sáp (Boiduvale scales) đã thừa cơ phá hoại, thân cây, lá cây bị đốm đen, đốm vàng lỗ chỗ, mầm non bị còi cọc không lớn lên được. Thêm vào đó lũ sâu bi (Isopod, Pillbug, Sow Bug) dùng đó làm hang ổ, ăn hết đầu rễ non làm cho khi đến mùa hoa chỉ còn 1-2 chiếc không còn xum xuê như trước. Nếu không cứu vãn tình thế, bảo vật này có lẽ cũng theo người vợ yêu quý ra đi, cho nên đành phải ra tay chỉnh đốn lại mặc dầu vết thương khi mổ mật chưa lành. Cắt bỏ những thân cây già cỗi, không còn mắt non, không thể sinh con đẻ cái, những chiếc lá bị rệp đốt nhăn nheo và rể đã bị mục thối. Khi cắt nên quan sát cho kỹ, cần phải để lại 3-5 nhánh nuôi các mầm non. Dùng Physan 20 pha với 2 thìa cà phê cho 4 lít nước, phun toàn thân cây lá và rễ đề phòng vi trùng xâm nhập theo các vết cắt. Pha thuốc trừ rệp sáp bằng một chai cồn 70% khoảng 16 oz (473 ml) và một chai nước cùng một dung tích, 1/2 thìa cà phê xà phòng rửa bát, 1/2 thìa cà phê dầu ăn loại thực vật. Cho tất cả vào chiếc bình 2 lít lắc cho thật đều, rồi phun cả mặt trên mặt dưới lá, thân cây. Dùng bàn chải đánh răng mềm chà xát những chỗ rệp bám để diệt tận gốc rễ và trứng rệp. Chọn một miếng vỏ cây làm nút chai (cork bark, Quercus suber). Đây là một giống cây mọc ở Portugal, Algeria, Spain, Morocco, France, Italy and Tunisia, vỏ cây không bị dễ bị mục. Đặt một lớp sơ dừa dầy 2-3 cm xuống dưới rồi bỏ một nắm vỏ cây nhỏ vào. Những nhánh lan nhỏ đã bị cắt, nếu cần sẽ buộc lại với nhau cho cây khỏi nghiêng ngả. Cuối cùng dùng giây câu 4 lbs cột chặt toàn bộ vào với nhau. Trồng thêm vài cây cóc mẳn cho đẹp mắt. Tưới nước có pha B1 pha 2 thìa súp với 4 lít nước và để cây vào chổ rợp mát trong vòng 1 tháng mới đưa ra chỗ có nắng.

Tôi hy vọng rằng mùa xuân năm tới cây lan thân thương sẽ hoàn toàn hồi phục và cho nhiều hoa như những năm về trước và yên trí không phải vất vả cứ vài năm một lần thay chậu nữa.

Chiết tách lan Cattleya và kích thích lan Cattleya ra hoa. Khi mới trồng, không cần cho thứ gì vào chậu. Đến khi cây lan ra rễ mới cho than vào chậu. Chú ý không dùng than lấy từ cây vùng nước mặn, không để than ngập rễ mà có khoảng cách để rễ ăn xuống từ từ.

Chiết tách lan Cattleya và kích thích lan Cattleya ra hoa

Chọn nhánh lan khỏe, tép to, màu xanh tốt, không có vết bệnh hay màu lá khác thường. Sau khi cắt nhánh lan khỏi cây mẹ, treo trong mát 3 – 5 ngày (nếu cây mua ở chợ thì khỏi treo mát). Ngâm nhánh lan trong thuốc khử trùng (5 – 10 phút), để ráo, sau đó ngâm tiếp trong thuốc trị nấm (5 – 10 phút), khoảng 3 ngày sau đem trồng.

Chọn chậu nhựa, có dây treo, cách trồng rất đơn giản: Đặt nhánh lan ở bên mép chậu, quấn dây không cho nghiêng ngả, xoay chiều phát triển vào trong (nếu đặt nhánh lan giữa chậu, cây sẽ phát triển tới và tràn ra ngoài không đẹp).

Khi mới trồng, không cần cho thứ gì vào chậu. Đến khi cây lan ra rễ mới cho than vào chậu. Chú ý không dùng than lấy từ cây vùng nước mặn, không để than ngập rễ mà có khoảng cách để rễ ăn xuống từ từ. Rễ bám sâu thì cho lớp dớn (có bán ở shop hoa kiểng) phủ mặt chậu (không phủ rễ). Trong thời gian lan ra rễ, phun thêm chất tăng trưởng (tuần/lần) cho cây ra rễ nhanh. Khi lan có rễ ăn sâu thì tưới phân, giai đoạn đầu bón NPK 30 – 10 – 10, sau đó là 20 – 20 – 20 (dùng nuôi lan quanh năm).

Cho lan Cattleya ra hoa 

Cây lan trồng khoảng một năm, có khoảng 5 tép lá, đến tép thứ 6 có thể “kích” ra hoa. Tép thứ 6 này phải khỏe mạnh, có khả năng cho hoa thì chuyển sang phun phân NPK có lân cao như 19 – 31 – 17, 6 – 30 – 30 (theo hướng dẫn từng loại) lên thân, rễ. Phun 3 lần, mỗi lần cách nhau 7 – 10 ngày, cũng có thể 3 ngày/lần nếu pha loãng phân.

Đến lần thứ 4 thì phun NPK 20 – 20 – 20. Cách 7 ngày sau thì phun lại 19 – 31 – 17 (phun khoảng 1 – 2 lần) thì cây bắt đầu ra hoa. Khi cây có nụ, dùng phân có kali tăng (10 – 10 – 30, 12 – 0 – 40) giúp không rụng hoa, hoa nở có màu sắc đẹp.

Lưu ý

Lan Cattleya thích hợp nước có pH = 6 – 7, mùa nắng tưới 2 – 3 lần/ngày. Thích hợp nắng 50% nên cần chọn lưới có ánh sáng 50%. Phun phân, thuốc (trừ sâu, nấm) định kỳ 15 – 30 ngày/lần, sau khi hoa tàn thì dùng lại phân 20 – 20 – 20. Không cần phải tỉa rễ, khoảng 2 năm thay chất trồng/lần.

Nếu chăm sóc tốt, Cattleya sẽ tự ra hoa. Còn để đảm bảo cây ra hoa đúng thời điểm như ý thì “kích” ra hoa. Tuy nhiên cũng phải chú ý rằng, chọn thời điểm chồi thứ 6 vừa nhú lên 4 – 5 cm thì xử lý, nếu chồi thứ 6 quá cao thì khó xử lý ra hoa.

Thông thường, chồi vừa mới nứt đến khi ra hoa khoảng 4,5 tháng. Trong lúc “kích” ra hoa phải giảm 50% nước tưới, tăng ánh sáng (bỏ bớt lớp lưới che). Đối với lan Cattleya, cần chú ý khi điều khiển ra hoa là tăng lân, giảm nước, đưa ra ánh sáng và treo cây cần ra hoa cao hơn