Nguồn gốc xuất xứ của hoa lan vanda
Hoa lan Vanda được biết đến ở nước ta từ khá lâu. Chúng có nguồn gốc từ khu vực Châu Á Thái Bình Dương và được trồng phổ biến tại nhiều nước hiện nay như Trung Quốc, Lào, Himalaya vv. Không chỉ được ưa chuộng bởi hình dáng đẹp lạ mắt với tán dày tròn mà màu sắc hoa khá phong phú và hoa nở rực rỡ khiến ai cũng mê mẩn ngắm nhìn.
Trên thế giới tìm được khoảng 45 loại lan vanda thì ở Việt Nam người ta trồng phổ biến nhất 5 loại. Cụ thể bao gồm Vanda concolor, Vanda lilacina, vanda liouvillei, Vanda pumila, Vanda denisonaliana. Trong số này người ta yêu thích nhất là loài Vanda denisonaliana vì có hoa đẹp và bền nhất. Ngoài ra 3/5 loài lan này là loại lan thuộc vùng mát nên trồng nhiều ở các tỉnh Lâm Đồng.
Đặc điểm của hoa lan vanda
Lan vanda nổi bật với hình dáng thân bao gồm những cụm lá dày và mọc đối xứng sang hai bên trông giống như những cánh quạt. Mỗi lá mọc dài trung bình khoảng 25cm và nhọn dần ở đầu. ĐIểm thu hút chính ở loại lan này không chỉ ở cụm lá mà chính những bông hoa to đẹp. Hoa mọc thành chùm và mỗi bông hoa gồm 3 cặp lá xếp đối xứng với nhau.
Một điều mà nhiều người nhận xét ở loại hoa này chính là đài hoa luôn lớn hơn hoặc bằng cánh hoa. Đây cũng là điểm làm nổi loại lan này với các giống lan khác. Với mỗi cánh mỏng tuy nhiên khá bền nên mỗi khi hoa nở bạn có thể ngắm chúng đến hơn 1 tháng liền.
Phân loại hoa lan Vandan
Giống lan Vanda được chia làm 6 loại: Vanda tricolor, Vanda cristata hay Trudelia cristata, Vanda denisoniana, Vanda amesiana hay Holcoglossum amesiana, Vanda pumila hay Trudelia pumila, Vanda alpina hay Trudelia alpina
Vanda tricolor
Vanda tricolor thường mọc ở trên cành cây hoặc ở gần gốc, thân cao trên dưới 1 m, lá dài 40-50 cm, rộng 3-4 cm. Chùm hoa mọc ở nách lá, dài 25-35 cm, mang theo 7-15 hoa. Hoa to từ 5-7 cm, mầu trắng có những đốm hay sọc tím nâu ở mặt trước, mặt sau trắng tuyền, nở vào mùa Hạ và lâu tàn. Hương thơm ngát khi có nắng vào khoảng 9-10 giờ sáng đến giờ chiều
Vanda cristata hay Trudelia cristata
Đây là một loại phong lan cỡ trung bình, mọc tại Hồi, Ấn Độ, Tây Tạng và Trung Hoa trên các cao độ từ 600-2300 m. Thân cao chừng 25-30 cm, lá dài 20-30 cm, chùm hoa ngắn 15-20 cm. Hoa 5-7 chiếc to 3-5 cm, cánh hoa màu xanh, dày và cứng lâu tàn. Lưỡi hoa phía dưới chẻ làm hai.
Vanda denisoniana
Vanda denisoniana là một loài phong lan cao tới gần 1 m, lá mọc 2 bên, dài 30-40cm, rộng 3-4 cm. Chùm hoa mọc ở nách lá thứ 6-7, dài 20-30 cm, có 5-8 hoa, to chừng 5-7 cm, mầu vàng chanh, nở vào mùa Xuân hay đầu mùa Hạ. Hương thơm như mùi va-ni vào lúc nhá nhem tối. Hình ảnh bên dưới chúng tôi chụp tại Vườn Lan Vĩnh Mai, Đà Lạt, vào tháng 4-2009. Nhưng Vanda denisoniana cũng có có cây hoa màu vàng sậm hay nâu đậm, được coi như là một biến dạng Vanda denisoniana var. hebraica mà cũng có người cho là Vanda brunei.
Vanda amesiana hay Holcoglossum amesiana
Vanda amesiana hay Holcoglossum amesiana giống như Vanda về thân và lá, nhưng hoa lại giống như Holcoglosum, nên mỗi người gọi một khác. Thân cao từ 20-40 cm, lá dài 20-25 cm. Dò hoa dài 30-25 cm, có tới 15-30 hoa, nở vào cuối mùa Đông tại Trung Quốc, Miến Điện, Lào, Việt Nam và Căm Bốt.
Vanda pumila hay Trudelia pumila
Vanda pumila hay Trudelia pumila là một cây lan nhỏ, mọc tại các nước Á Châu. Cao chừng 20-30 cm, lá dài khoảng 12 cm. Dò hoa ngắn, có từ 3-5 hoa, mầu xanh trắng hay xanh nhạt, to khoảng 3-5 cm. Có người nhầm lẫn cây này với Vanda cristata. Nếu nhìn kỹ sẽ thấy lưỡi hoa Trudelia cristata chẻ làm 2 như lưỡi rắn, trái lại lưỡi hoa Trudelia pumila hình tròn. Người ta thường gọi là Lan Uyên Ương vì phần đông chỉ có 2 hoa, nhưng tại vườn lan Vĩnh Mai và tại Đà Lạt có nhiều cây có tới 4-5 hoa
Vanda alpina hay Trudelia alpina
Vanda alpina hay Trudelia alpina Thân cao chừng 20-25 phân, lá dài 15-20 phân, hoa 2-3 chiếc, to khoảng 2 phân, nở vào cuối mùa Xuân. Cánh hoa mầu xanh đậm hơn các giống Trudelia cristata và Trudelia pumila, lưỡi hoa hình tam giác với mầu nâu sậm.
Cách trồng và chăm sóc hoa lan vanda
Nhiệt độ, ẩm độ, sự tưới nước
Ở Việt Nam Vanda rừng là một loại lan vùng mát, nhưng các Vanda lai là một loại lai của của vùng nóng nó sinh trưởng và phát triển tốt ở nhiệt độ 25ºC-30ºC, các loài Vanda cần được trồng trong vườn với độ ẩm cao, nhưng ấm độ cục bộ trong chậu phải chạc thoáng. Cây tăng trưởng suốt năm không có mùa nghỉ vì thế không nên để cây bị khô bất cứ thời điểm nào trong năm. Bị khô hạn bất chợt sẽ gây cho cây mất ổn định về ẩm độ và hậu quả là cây bị tuột lá, yếu đi. Vì thế đối với các loài thuộc giống này ta phải tưới nước thường xuyên 2 lần/ngày từ đầu tháng 5 đến cuối tháng 11 và 3 lần/ngày từ tháng 7 đến cuối tháng 4, khoảng cách giữa các lần tưới được. Khác với một số giống lan khác, nguyên nhân chủ yếu quyết định sự ra hoa các loài thuộc giống Vanda là điều kiện nhiệt độ. Chính vì thế các loài thuộc giống này có thể trổ hoa suốt năm. Nhưng ở thành phố Hồ Chí Minh, mùa trổ hoa nhiều nhất vẫn là mùa nắng, vào tháng 2, khi nhiệt độ trong không khí cao nhất trong năm.
Ánh sáng
Valnda là giống ưa sáng, có những loài thuộc giống này cây trổ hoa lý tưởng khi được phơi bày ra ánh sáng hoàn toàn. Vanda lá tròn, Vanda TMA và một số loài khác chỉ trổ hoa khi được trồng dưới điều kiện gần 100% ánh sáng. Tuy nhiên đa số loài chỉ càn 60% ánh sáng, tức giàn che 40% ánh sáng là đủ. Các cây lai giống giữa Vanda x Aseocentrum lại có một nhu cầu ánh sáng ít hơn, khoảng 50% ánh sáng. Do đó độ biến động về cường độ ánh sáng thay đổi tới 30.000-40.000m/m².
Nhu cầu phân bón
Vanda là một trong những giống có nhu cầu về phân bón khá cao và chúng dễ dàng sử dụng bất cứ một dạng phân bón loại nào. Đối với loài Vanda T.M.A, phân bò khô có thể là loại phân tốt, các loài khác có thể dùng phân bánh dầu phọng, nhưng hữu hiệu luôn hết vẫn là phân hóa học với công thức 3-10-10 tưới 2 ngày/lần với nồng độ 1 muỗng càphê/4 lít nước. Sở dĩ ta dùng phân bón với chu kỳ cách nhật vì Vanda không có giả hành nên không dự trữ đựớc dưỡng liệu, ngoài ra giá thể của Vanda là giá thể thông thoáng đến mức cực đoan chỉ gồm chậu gạch nung hay giỏ gỗ với các cục than thật to. Do đó sự lưu lại của dưỡng liệu trong giá thể là không đáng kể cho việc hấp thụ của lan trong thời gian ngắn. Tốt nhất là dùng phân bón với dạng phun sương, vì loài này là loài phụ sinh và có rất nhiều rễ trên không.
Cấu tạo giá thể
Vanda là một loại lan không có mùa nghỉ, một biến cố khô hạn rất dễ làm các loài giống này rụng hết phần lá gần gốc, mà giới chơi lan Việt Nam thường gọi là “chuồn lá” . Tuy nhiên, ẩm độ cục bộ trong chậu quá cao dễ làm cho các rễ bị thối. Vì thế, cấu tạo giá thể thật thoáng cho các loài thuộc giống Vanda và Ascocenda là điều kiện bắt buộc. Việc duy trì ẩm độ ổn định là cố gắng của các nhà vườn thông qua sự tưới hàng ngày.
Thay chậu và nhân giống
Sự thay chậu các loài thuộc giống Vanda, thường chỉ do nguyên nhân duy nhất là cây phát triển quá lớn gây ra sự mất cân đối giữa cây và chậu. Việc thay chậu có thế thực hiện suốt năm nhưng đầu mùa mưa vần là thời điểm lý tưởng cho việc thay chậu. Cách nhân giống tương tự Hồ điệp.
Khoảng 3 tháng 1 lần, ta phun một dung dịch ANA với nồng độ 0,1 phần triệu (ppm) để kích thích sự mọc rễ. Bạn cứ nhớ rằng, đối với loài Vanda, mỗi lần bạn phun kích thích tố rễ sẽ mọc tăng lên 1 bậc. Như vậy, sau một thời gian cây lan Vanda sẽ có một bộ rễ thật mạnh đủ đáp ứng các yêu cầu cần thiết.
Sâu bệnh
Vanda thường bị loài rệp dính màu vàng tán công, chúng thường nằm trên bề mặt lá. loại này cũng thường hút nhựa các lá của giống Dendrobiunl, cách trừ cũng là các loại thuốc sát trùng, serpa phun sương lên lá. Bệnh thối đọt tỏ ra nguy hiểm cho các loài thuộc giống Vanda, khi có hiện tượng này xảy ra, bạn phả cẩn thận dùng kéo cắt bỏ đọt lan, sau đó bôi vôi hoặc Vađơlin + tan vào vết cắt, phần ngọn được khử trùng trước khi sử dụng để cắt cây lan khác. Nếu không bệnh sẽ lan truyền trong toàn bộ vườn lan. Tốt nhất nên ngừa bệnh thường xuyên bằng cách phun các loại thuốc ngừa nấm Topsil, Zineb, Benomyl nồng độ 1/400, nửa tháng 1 lần.
Những hình ảnh đẹp của hoa lan vanda