Với cây mai thì việc bón phân chỉ thực hiện 3 lần chính trong năm, lần thứ nhất sau Tết dùng phân vô cơ để hồi sức cho cây mai, lần thứ hai bón từ tháng 4 âl đến giữa tháng 8 âl, đây là lần bón phân chính để mai vừa phát triển vừa tạo nụ hoa nở đúng dịp tết và bón lần thứ ba khi vừa gần hết mùa mưa (tháng 10 âl) chủ yếu là lân và kali để nuôi nụ.
I. Đại cương về việc chăm sóc cây mai :
Cây mai ngoài thiên nhiên sống rất khoẻ vì có bộ rễ ăn sâu vào đất hấp thụ những chất cần thiết để phát triển, để kháng bệnh nó phát triển theo thời tiết một cách tự nhiên nhưng với cây mai trồng trong chậu thì bộ rễ bị cắt đi rất nhiều, đa phần chỉ còn loại rễ cám nằm hoàn toàn trong chậu , sống được nhờ dưỡng chất do người trồng cung cấp mà việc cung cấp nầy khó có thể đủ và đúng theo nhu cầu của cây ở từng giai đoạn .
Muốn chăm sóc để mai có hoa nhiều trong ngày Tết thì người làm công việc nầy phải hiểu một cách cơ bản về các đặt tính sinh lý của cây mai như giai đoạn nào mai sinh trưởng, giai đoạn nào cây mai sinh sản , phải biết ở mỗi giai đoạn cây mai cần loại phân bón nào, cần phòng bệnh gì …để có biện pháp chăm sóc thích hợp. Công việc chăm sóc phải liên tục, chỉ cần lơ đãng vài ba ngày thì kết quả sẽ không như ý mình. Trong việc chăm sóc cần phải chú ý một số nguyên tắc như sau:
1. Phòng bệnh hơn chữa bệnh:
Mai có đặc tính là cây hoang dã nên sức sống rất mãnh liệt ở môi trường thiên nhiên vì có bộ rễ phát triển rất mạnh nên chỉ cần ở một nơi có độ ẩm tương đối thì nó có thể sống được, nhưng khi ta trồng chúng trong chậu bộ rễ dài không còn nữa mà chúng sống nhờ vào hệ thống rễ cám sinh ra khi rễ cái bị cắt mất , vì vậy với cây mai trồng chậu nếu không đủ dinh dưỡng cây sẽ phát triển rất chậm và nhất là dễ bị sâu bệnh tấn công.
Vì khả năng tự nhiên bị mất đi nên khi cây một khi bị bệnh sẽ chậm hồi phục, nếu bệnh nặng hơn cây bị suy thì việc hồi phục phải tính bằng đơn vị năm chứ không phải là vài ba tháng. Việc chăm sóc mai nhất là mai trồng chậu cần thiết phải chú ý:
a. Phải đủ và cân đối dinh dưỡng cho cây : muốn thế thì ta không nên bón nhiều phân vô cơ mà nên sử dụng phân gà, phân bò, hai loại phân sau này phải ủ thật hoai và không nên bón một lúc quá nhiều ( bón ít và bón nhiều lần )
b. Vệ sinh cây: phải rữa sạch rong rêu, nấm móc bám lâu ngày trên cây vì chúng chính là môi trường tốt cho các nấm bệnh bám vào. Thường xuyên kiểm ta và cắt tỉa bớt những cành mọc chen bên trong (những cành nầy chỉ tranh dinh dưỡng chứ không cho được bao nhiêu hoa) nhất là trong mùa mưa.
c. Phun ngừa sâu bệnh thường kỳ không để khi sâu bệnh tấn công rồi mới phun, cây dù có hết sâu bệnh cũng mất sức đi một phần. Nếu trồng ít thì nên dùng các thuốc có nguồn gốc sinh học hay vi sinh để phòng bệnh cho cây là tốt nhất ( Agrostim TM, Wehg,…)
2. Phải là một chuyên gia bắt bệnh của cây mai :
Tùy theo sức khỏe của cây mà có biện pháp thích hợp cho từng cây, không giáo điều rập khuôn theo một hướng dẫn nào đó vì những hướng dẫn đó chỉ mang tính chung chung cho các cây mai bình thường.
Thí dụ hướng dẫn như: sau Tết thay đất cho cây nhưng lúc ấy cây bị suy hoặc trời quá nóng hoặc cây đang bị sâu bệnh mà ta tiến hành thay đất thì có thể làm cho cây suy thêm hoặc có thể chết. Người chăm sóc mai phải biết nhìn tán lá , nhìn các biểu hiện của một số lá đánh giá được cây mai đang thiếu chất gì, dư chất gì, cần bón phân như thế nào…một số các trường hợp cụ thể :+ Lá cây bị vàng : Trường hợp cây mới bứng: Những lá già bị vàng chứng tỏ một phần rễ bị mất đi phần còn lại không đủ khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng nuôi cây, nếu lá không vàng mà cả lá non lá già bị héo chứng tỏ bộ rễ bị tổn thương trầm trọng cây có thể chết nếu không được chăm sóc đúng mức.
: Đây là khuyết điểm lớn nhất của người mới bắt đầu trồng mai, bao giờ họ cũng nôn nóng muốn bón phân, phun thuốc thế nào để cho cây mau lớn, để cây có nụ nhiều, từ đó họ bón phân quá nhiều, phun thuốc quá nhiều những việc làm này làm cho cây mai chẳng những không lớn được mà có lúc không còn tồn tại nữa. Nên nhớ tâm càng nóng vội thì việc càng khó thành, việc chăm mai cũng vậy.Trường hợp cây đang trồng bình thường mà lá bị vàng: Có các trường hợp xảy ra: + Cây bị khô : cây không nhận đủ nước , lá sẽ biến màu nhạt rồi vàng, khô dần. Nguyên do nước tưới quá ít hoặc chỉ tưới ướt trên bề mặt đất và nước chưa đủ thấm xuống đã bốc hơi khô đi, có thể không khí quá khô làm lượng nước trong lá bốc hơi nhanh
+ Nước trong chậu bị đọng lại : Nước đã bịt kín các khe hở trong đất, không khí không vào được trong đất , một số chất hữu cơ trong đất dưới tác dụng vi khuẩn tạo ra khí độc cho cây như CH4, SO2 …Phải ngưng tưới, không được bón phân tiếp và xới đất (không để đứt rễ nhiều) lên để tạo thông thoáng, kiểm tra các lỗ thoát nước + Nhiệt độ quá cao : nhất là tháng sau Tết mai được chưng mất sức mà nền nhiệt quá cao làm mai thoát nước nhanh. Cần phải đưa vào nơi mát và thông thoáng, tăng cởng thêm đạm và kali cho cây . + Thiếu ánh sáng : Mai là cây thích ứng với ánh sáng mạnh, khi ta đặt cây vào các vị trí thiếu nắng có thể làm cho lá bị vàng nhạt. + Phân bón quá nhiều :Nhiều người muốn mai lớn nhanh nên bón phân quá nhiều và đôi khi bón liên tục , cây bị sốc phân làm cho bìa lá bị vàng, khô đi nhất là phân hữu cơ chưa hoai hoặc phân vô cơ qua liều . Phải ngừng ngay việc bón phân , tưới thật nhiều nước và tưới nhiều lần trong vài ngày, sau đó đem chậu vào nơi thoáng mát để yên cho cây, hàng ngày tưới nước vừa phải như các cây khác. Trường hợp bị sốc phân qua nặng nên thay chậu và thay đi một ít đất. + Đất có độ kiềm cao: Những vùng đất có khí hậu lạnh thường có độ kiềm cao, trong khi mai thì thích hợp cho vùng đất “hơi chua” Nên tưới thêm sulfat sắt 0.2 % + Thiếu phân : Lá sẽ có nhiều biểu hiện khác nhau tùy theo thiếu nguyên tố gì nhưng thường thì màu xanh nhạt dần chuyển qua vàng, nhỏ. Cành phát triển yếu. Nên thay đất và tăng cường phân bón cho cây. -Lá cây biểu hiện mất cân đối của dưỡng chất hay thiếu hụt một nguyên tố đa lượng , trung lượng hay vi lượng nào đó: Người trồng mai có kinh nghiệm có thể nhìn màu sắc của lá, các chi tiết khác biểi hiện trên lá có thể đoán biết được cây bị mất cân đối chất, cụ thể thiếu nguyên tố nào, xin có một vài thí dụ: + Thiếu nguyên tố Đạm :Lá có màu nhạt, còi, thân bé và nứt, nếu năng lá sẽ bị vàng khô nhưng ít bị rụng + Thiếu nguyên tố Lân: Lá có màu xanh sẫm, mọc chậm, gân lá có màu vàng hoặc tím, cuống lá màu tím và dễ rụng + Thiếu nguyên tố Kali: Lá phía dưới có đốm, đầu và mép lá bị khô vàng, biến thành màu nâu và xoắn, lá phía dưới dễ bị rụng + Thiếu nguyên tố Calci: Đầu lá khô thối thành dạng mốc câu, chồi thường bị chết, bộ rễ bị chết + Thiếu nguyên tố Sắt : Lá mới ra bị vàng nhưng gân lá có màu xanh, đầu lá khô và lan rộng, chỉ còn gân lá màu xanh. + Thiếu nguyên tố Manhê (Mg): Lá phía dưới vàng, xuất hiện đốm khô, gân lá không vàng, mép lá cuốn ngược, giữa gân lá vàng khô. + Thiếu nguyên tố Mangang (Mn): Lá mới ra bị vàng chỉ gân lá màu xanh, hình thành mạng lưới nhỏ, đốm bệnh ở khắp mặt lá, hoa nhỏ + Thiếu nguyên tố Bo (B) : Đầu ngọn chết khô, góc lá non bị thối, thân và cuống lá dòn, bộ rễ bị chết nhất là đầu rễ + Thiếu Lưu huỳnh (S): Lá mới xanh nhạt, nhạt vùng giáp giới gân lá và thịt lá, có lúc có đóm nhưng không khô.3. Bệnh nôn nóng người trồng mai II. Quy trình chăm sóc mai trong năm :
Mai thuộc loại chính là kiểng hoa nhưng nó cũng có thể tạo thành kiểng dáng, kiểng thế hoặc bonsai đều rất đẹp, ít có loại cây nào được như thế, trồng mai người ta thường chú ý đến hoa nhiều hơn nhưng nếu có được cây mai vừa có hoa đẹp vừa có dáng thế dễ coi càng quý hơn.
Để có cây mai đẹp chưng trong các ngày đầu Xuân ngoài việc chăm sóc, tạo dáng thế thích hợp thì việc chăm sóc để chuẩn bị cho hoa nở vàng trong các ngày Tết là việc phải làm cả năm mới quyết định, nhất là giai đoạn sau Tết.
Mai thuộc họ tiểu mộc , cũng như các loại cây khác, nó phát triển phụ thuộc rất nhiều vào thời tiết mà thời tiết lại phụ thuộc phần lớn vào chu kỳ trái đất quanh quanh mặt trời, vì thế chăm sóc mai phải dựa vào dương lịch (dl) mới chính xác nhưng Tết Nguyên Đán lại căn cứ vào âm lịch (âl) .
Chúng ta để ý xem nếu mai trổ rộ nhằm vào tiết lập xuân thì hoa trổ nhiều và đẹp tươi hơn nở các thời điểm khác. Việc nầy rất khó cho người chăm sóc mai nhất là gặp năm nhuần thì tiết lập xuân rơi vào ngày 4 tháng 2 dl mà Tết lại sau tiết lập xuân hơn 13 ngày, khả năng mai mở sớm rất cao.
Như vậy năm nay để điều khiển hoa nở ta phải có biện pháp điều chỉnh phân bón, nước tưới, bộ lá hợp lý mới đạt kết quả cao được (không nói đến yếu tố thời tiết bất thường). Quan sát công việc của nhà vườn, ta thấy họ làm theo một quy trình nhất định (do thói quen họ không gọi là quy trình ) tháng nào làm việc gì đều như có lịch cả. Trong bài này tôi đề nghị một quy trình chăm sóc mai cho cả năm để các bạn tham khảo và khi thực hiện thì tự điều chỉnh cho hợp hoàn cảnh địa lý nơi ở của mình nhất là các bạn ở miền Trung .
Tôi tạm chia công việc làm 6 giai đoạn, mỗi giai đoạn có 2 tháng âm lịch ( các giai đoạn chỉ tương đối và các tháng được dùng là tháng âm lịch, trong trường hợp dùng tháng dương lịch thì có ghi chú bằng “dl”). Chủ yếu công việc trình bày ở đây trên cây mai trồng trong chậu và quy trình nầy bao gồm các việc như: tỉa cành, bấm đọt, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), dùng thuốc điều hoà sinh trưởng…
– Công việc tháng giêng và tháng hai (giai đoạn hồi sức):
– Mai được chưng trong nhà nhiều ngày ( ít nhất 7 ngày đến 15 ngày ) bị thiếu ánh sáng , lá có màu xanh lợt, cành ra dài ,có khi người chưng quên không tưới nước lại đổ bia, nước ngọt vào gốc, vì vậy mai bị mất sức (nếu không gọi là kiệt sức) rất nhiều nhất là sau giai đoạn cây phô hết nội lực của mình ra khi trỗ hoa , nên việc đầu tiên ta phải “hồi sức” cho mai bằng cách:
– Nếu là mai chưng trong nhà : Đưa chậu mai ra ngoài sân nới có bóng mát và thoáng (để cây dưới nắng sẽ bị cháy lá , nếu không có điều kiện thoáng mát thì nên giăng lưới lan cho cây không chịu ánh nắng quá nóng của mặt trời)
– Sau những ngày Tết mặc dù hoa vẫn chưa tàn hết hoặc còn một số nụ chưa nở dùng kéo cắt tất cả hoa trên cây, kể cả hoa đã nở và hoa chưa nở để nhựa tập trung nuôi cây thay vì nuôi đài hoa tạo hạt.Việc ngày nên làm trước mồng 15 âl.
– Pha phân NUTRILUX Super Roots kích rễ, bung chồi, phục hồi cây trồng (25g/ bình 16 lít), hoặc phân Urê thật loãng (1 muỗng caphê nhỏ – 4g- pha với ít nhất 8 lít đến 10 lít nước) có thể pha chung với GA 3 ( 1 g/30 lít nước) tưới hoặc phun trên cây từ ngọn xuống đất cho ướt cả cây, ( hoặc có thể dùng thuốc kích thích chồi, lá khác phun đều trên cây) Công việc nầy chỉ thực hiện vào buổi chiều trời thật mát. Chỉ tưới một lần. Việc thay đất, thay chậu cho cây phải đánh giá thật kỹ, nếu cây bị mất sức thì không nên thay đất lúc nầy mà phải dưỡng để bộ rễ phát triển giúp cho cây hồi phục và chuẩn bị cho giai đoạn phát triển trong mùa Xuân. Phải chú ý thêm ở miền Nam thì qua Tết khí hậu rất nóng nên việc thay đất rất dễ làm cho cây bị mất sức , nếu cây đang bị yếu có thể chết.
Việc thay đất cho cây không nên thay mỗi năm mà chỉ thay đất khi bộ rễ đã choán đầy hết cả chậu , rễ có màu vàng sậm. Thường thì hơn 2 năm thay đất một lần.
Trường hợp cây chưng ngoài sân không mất nhiều sức cũng phải cắt bỏ tất cả nụ và hoa có thể tỉa tán hoặc thay đất nếu cần. – Từ rằm tháng giêng trở đi nếu cây sung lại ta có thể xả bớt 1/3 tàn , nhất là những cành bị nấm, sâu bệnh mọc chéo phải cắt đi hết. Chú ý không nên cắt một lúc hết lá trên cây làm cho sự hô hấp và quang hợp bị gián đoạn cây lại bị mất sức lần nữa.
Các bạn chú ý là các cành phía trên thường non hơn các cành bên dưới lại nhận được ánh sáng (quang hợp) nhiều hơn nên cành phía trên phát triển mạnh hơn cành bên dưới, vì thế khi tỉa cành thì những cành bên dưới không nên cắt ngắn quá , vì như thế cành bên dưới chưa phát triển bao nhiêu thì bị cành phía trên che hết rồi . Nguyên tắc tỉa cành chung là “dưới dài-trên ngắn”.
Công việc tỉa thêm cành ta có thể ngấm nghía rồi thực hiện từ từ trong tháng giêng cũng được. Sau khi tỉa cành nên tổng vệ sinh cho cây bằng cách dùng bàn chải để chải sạch các rong rêu nấm mốc trên cây nếu có mái rửa xe hạ áp lực xuống vừa phải để rửa sạch cây, tránh dùng áp lực cao làm bong tróc vỏ cây , sau đó có thể dùng thuốc có hoạt chất Hexaconazole hoặc carbedazim phun đều lên khắp cây .
Trong đầu tháng hai nếu cây trồng trong chậu phát triển mạnh, tán lá xanh, có rễ ra bít hết chậu thì phải thay đất mới cho cây , nếu mai trồng bằng hổn hợp xơ dừa, tro trấu thì các bạn có thể đưa mai ra khỏi chậu, dùng dao bén gọt bớt các rễ già xung quanh chậu (rễ già có màu nâu sậm và hơi khô) , sau đó đưa cây lại vào chậu và bổ sung chất trồng hổn hợp.
Nếu mai trồng bằng đất thịt thì dùng cái bay nhỏ moi xung quanh chậu sâu xuống phía dưới chậu, chặt bớt rễ già quanh chậu bỏ bớt đất và rễ đi, đưa đất thịt (trộn thêm xơ dừa) vào thay phần đất cũ. Chú ý là không nên bón phân lúc nầy vì rễ bị chặt mất nên khả năng hấp thụ kém, chất dinh dưỡng sẽ theo nước tưới ra ngoài. Muốn vô phân ít nhất phải hơn một tháng nữa mới thực hiện. Trong trường hợp cây chưa cần phải thay đất, ta có thể bón phân cho cây lúc nầy.Trường hợp không thay đất thì nên tưới phân cho cây (ngâm Kali trên nữa tháng , khi tưới nên pha loãng)
Trong giai đoạn nầy vì trời miền Nam nắng nhiều nên phải chú ý tưới nước ít nhất mỗi ngày 2 lần cho chậu trồng bằng chất trồng hổn hợp và một lần cho chậu trồng bằng đất thịt. Quan sát trên mặt chậu thấy đất khô mới tưới và cũng đặc biệt chú ý đây là giai đoạn bọ trĩ hoạt động nên phun thuốc ngừa hoặc quan sát thường ngày nếu thấy có hiện tượng bọ trĩ tấn công phải phun thuốc ngay nhất là khi cây sắp bung tược non .
Nấm hồng nhiễm từ mùa mưa năm trước cũng có thể xuất hiện trong những ngày nắng nóng và không khí có độ ẩm cao. Có thể pha chung thuốc bọ trĩ và nấm hồng để phun ngừa cho cây. Để chống chỏi trời nắng nóng cây rất cần tiêu thụ một lượng đạm và Kali, nếu cây bị bón dư đạm thì với nhiệt độ cao phân đạm sẽ phân huỹ thành khí NH3 gây độc cho cây.– Công việc tháng ba và tháng tư (giai đoạn ổn định)
Để chuẩn bị đủ dinh dưỡng cho mai phát triển thì ngay từ đầu tháng ba ta nên bón phân cho mai nhất là phân phân chuồng để có đủ thời gian cho phân giải phóng chất đạm cung cấp cho cây trong giai đoạn sinh dưỡng sinh trưởng .
Nếu bón phân vô cơ thì chậm hơn khoảng sau 20 tháng 3 cũng được. Khi những cơn mưa đầu mùa làm mát dịu không khí nếu mưa kèm theo nhiều sấm sét ( sấm sét tổng hợp chất đạm cho đất) thì mai bung tược rất nhanh, rễ non cũng phát triển mạnh. Cây cần lượng dinh dưỡng lớn, nếu có đủ chất thì chồi non sẽ vượt nhanh làm nền cho chồi hoa phát triển trong những tháng sau.
Từ sau những cơn mưa cuối tháng ba sang tháng tư thì nhiệt độ trong không khí dao động có biên độ lớn , lúc thì mát , lúc oi bức . Giai đoạn nầy nấm hồng phát triển mạnh, cần thiết phải cắt tỉa bớt những cành có dấu hiệu bệnh, tạo thông thoáng cho cây , phun thuốc ngừa hoặc trị bệnh cho cây.
Cần chú ý việc bấm đọt để cây phát triển nhiều chôi hơn. Vì cây rất cần phân lân trong giai đoạn tạo nụ nhưng lân vô cơ ở dưới dạng Oxyt nên cây không thể hấp thụ trực tiếp được nên cuối tháng 3 al nên bón mỗi cây một ít lân super và lân vi sinh để lân có đủ thời gian để vi sinh phân huỷ giúp cây hấp thu.– Công việc tháng năm và tháng sáu (giai đọan tích luỹ ): Tháng 5 và tháng 6 là giai đoạn cây tích luỹ chất dinh dưỡng nên phát triển rất mạnh. Đây là giai đoạn ổn định dáng thế cho cây. Tược non phát triển mạnh ta phải uốn nắn để tạo dáng cho mai hoặc bấm đọt để tạo tán cây theo ý muốn.
Đây là giai đoạn tạo dáng tốt nhất cho cây, không nên để cành ra dài mới cắt làm mai bị mất sức , cành nào không muốn phát triển phải bấm đọt ngay để chất dinh dưỡng tập trung nuôi chồi khác .Nếu không là năm nhuần thì trong tháng 6 ta tạo dáng lần cuối cùng (năm nhuần có thể thực hiện trong tháng 7).
Để chồi nách thành nụ hoa ta giảm hẳn phân đạm (chỉ dùng một lượng nhỏ để giữ cân đối dinh dưỡng cho cây), tốt nhất là không sử dụng phân vô cơ nữa . Để hình thành nụ tốt cần tăng lượng lân lên bằng cách bón phân hữu cơ, nếu trồng trong chậu không sử dụng nhiều quá .Chú ý rằng đây là giai đoạn mưa tăng dần về lượng , thường xuyên kiểm tra nấm bệnh cho cây , tốt nhất nên phun thuốc ngừa nấm bệnh để phòng các bệnh cháy lá, rỉ sắt, thán thư, nấm hồng …bọ trĩ cũng còn phá hoại cây trong giai đoạn nầy (đã giảm nhiều so với các tháng trước) cũng cần để ý để phòng trị chúng.. Một số nụ hoa cũng hình thành từ tháng 6 âl. Nếu cây phát triển không cứng cáp lắm cần bổ sung thêm phân kali. Nụ hoa hình thành từ sau tiết hạ chi (21/6 dl) chỉ là những sơ khối trong nách lá đến trong tháng 7 dl thì phát triển thành nụ :Từ tháng cuối tháng 5 dl trở đi một số cây đã hình thành mắt kim ở nách lá, khi bấm đọt các mắt kim nầy sẽ phát triển thành tược non, các mắt kim không phát triển thành tược non qua tháng 7 dl sẽ hình thành nu hoa
– Công việc tháng bảy và tháng tám (giai đoạn phát triển nụ hoa ) : Đây là giai đoạn phát triển nụ hoa của mai lại nhầm vào giai đoạn trời mưa dầm, lúc nào thân cây và lá cây cũng bị ướt nên nấm mốc, rêu dễ phát triển , đất trong chậu cũng ẫm ướt phải thường xuyên kiểm tra xem chậu có bị đọng nước không?, nếu thấy đất trong chậu thoát nước chậm hoặc đọng nước phải kiểm tra và thông lỗ thoát nước cho chậu. Phải có gắng giữ bộ lá cho cây để việc quang hợp được thuận lợi , nụ hoa phát triển hoàn chỉnh hơn.
Trường hợp để sâu rầy hoặc nấm lá phá họai một phần lá bị rụng đi và cây có thể trổ hoa khi trời giảm mưa. Chú ý từ tháng 7 trở đi (cao điểm tháng 8) nhện đỏ bắt đầu phát triển , đây là loại côn trùng tấn công phía trên lá từ bánh tẻ đến là già , lớp biểu bì mặt trên lá bị hư gây khó khăn cho việc quang hợp của cây .
Kể từ rằm tháng 8 trở đi việc bấm đọt, tỉa cành đều phải ngưng hẳn . Chú ý kiểm tra thường xuyên vườn nếu thấy có hiện tượng sâu bệnh phải phun thuốc phòng trị ngay. Nếu không cần thiết thì không nên thay chậu trong những tháng mưa dầm . Kiểm tra chậu thường xuyên xem có bị bít lỗ làm nước đọng hay không nếu nước thoát chậm phải thông ngay lỗ thóat nước, nếu để nước đọng lâu một phần lông hút bị hư ngăn cản việc hấp thu nguồn dinh dưỡng của cây.– Công việc tháng chín và tháng mười (giai đoạn hình thành) : Trong giai đoạn nầy vẫn còn mưa dầm vào đầu tháng 9 sau đó giảm dần đến cuối tháng 10 thì giảm hẳn , nụ hoa đã hình thành và sẳn sàng bung ra khi đủ điều kiện, vì vậy ta phải biết điều chỉnh bộ lá cho cây, tay nghề hơn thua nhau là ở giai đoạn nầy , nếu để mai ít lá quá thì có khả năng sẽ nở khi mưa giảm hẳn, để mai nhiều lá quá thì nụ hoa không phát triển tốt được và có lúc mai lại bung cành non nữa. Vì vậy việc điều chỉnh bộ lá cho mai rất cần thiết (phải dựa vào kinh nghiệm từng vùng).
Nguyên tắc chung là không sử dụng phân có hàm lượng đạm cao trong giai đoạn này nhưng nếu bộ lá quá ít lại già quá thì phải dùng phân bón lá loại 20-20-10 phun để tạo thêm lá non kềm giữ sự phát triển nụ thành hoa . Trường hợp cây còn bộ lá xanh rợp ta phải biết xiết nước để một ít lá mai vàng và rụng đi giảm bớt bộ lá để nhựa nuôi chồi hoa.
Việc nầy rất nguy hiểm nếu ta đánh giá không đúng làm lá rụng quá nhiều làm mai bung nếu không kinh nghiệm và không có thời gian theo dỏi khi xiết nước thì không nên làm . Trường hợp mưa giảm , trời nắng nhiều phải tưới cây ít nhất mỗi ngày một lần.– Công việc tháng mười một và tháng mười hai (giai đoạn hoàn chỉnh ) : Chăm sóc tốt trong giai đoạn nầy quyết định cho chất lượng hoa Tết. Ta biết trong lúc nầy nụ hoa sẳn sàng bung nụ khi có điều kiện nhưng để hoa trổ đạt chất lượng hơn như : hoa lâu tàn hơn, màu tươi hơn, lượng hoa mỗi nụ nhiều hơn và hoa thơm hơn thì phải gia công thêm nữa vì thế việc bón thúc là cần thiết. Từ đầu tháng mười hoặc chậm nhất là giữa tháng mười phải bón thúc cho mai. Việc bón thúc không sử dụng phân hữu cơ mà phải dùng phân vô cơ mới có tác dụng tốt.
Để làm tăng chất lượng hoa ta bón cho mai phân lân và kali .Phân lân có thể rãi trên mặt đất mỗi cây khỏang 200 g hoặc pha nước tưới vào gần gốc mai (phân không tan hoàn toàn trong nước), phân kali thì pha 1 muỗng caphê nhỏ với 5 lít nước tưới lên đất gần gốc mai, chỉ cần tưới 2 lần cách nhau một tuần, muốn đạt yêu cầu hơn ta nên ngâm trước lân , kali ít nhất 1 tháng để tưới cho mai . Có người còn dùng phân bón lá loại thúc ra hoa để phun xịt ( xin tìm hiểu kỹ tác dụng của phân ), có thể phun từ 2 đến 3 lần, mỗi lần cách nhau ít nhất 7 ngày.
Đầu tháng 12 có thể bón thêm một ít phân Lân để giúp cây sau khi trỗ không mất sức nhiều và hoa ít rụng hơn. Cuối cùng phải “canh” để lảy lá , lá được lảy vào thời điểm nào phải do kinh nghiệm ncsm quyết định dựa vào diễn biến của thời tiết, phải dựa vào độ lớn nhỏ của chồi nụ, phải dưạ vào tán lá của cây ….(đã có rất nhiều tài liệu nói về vấn đề nây , xin không trình bày thêm).
Sau khi lảy lá không cần phải tưới nhiều nữa nhưng không được để mai bị khô gốc. Hàng ngày quan sát diển biến của mỗi cây nhất là sự phát triển của nụ hoa để điều chỉnh nước tưới hoặc dùng các biện pháp khác để điều chỉnh cho nụ bung vỏ lụa vào ngày đưa Ống Táo . Tóm lại việc chăm sóc mai phải được thực hiện từ sau Tết , phải chú ý xem các diễn tiến của cây, phải biết dùng phân bón, nước tưới để điều chỉnh cho cây và nhất là phải phòng và trị sâu bệnh thật tốt thì cuối năm mới có kết quả được.
Với cây mai thì việc bón phân chỉ thực hiện 3 lần chính trong năm, lần thứ nhất sau Tết dùng phân vô cơ để hồi sức cho cây mai, lần thứ hai bón từ tháng 4 âl đến giữa tháng 8 âl, đây là lần bón phân chính để mai vừa phát triển vừa tạo nụ , nếu chọn giải pháp bón nhiều lần thì có thể làm như trong Quy trình chăm sóc mai trong năm nhưng không bón quá nhiều và bón lần thứ ba khi vừa hết mùa mưa (tháng 10 âl) chủ yếu là lân và kali để nuôi nụ.
Tuy nhiên tuỳ theo điều kiện cụ thể có thể bón phân bổ sung cho cây như lúc trời quá nắng nóng cần phải tưới thêm một ít đạm và Kali để cây chống chọi lại thời tiết hoặc lúc mưa dầm cũng phải bổ sung thêm Kali cho cây.Cũng xin lưu ý cây mai thiếu phân không thể chết mà chỉ chết khi bón phân quá nhiều.