Năm 1992, khi về hưu vợ chồng tôi quyết định trở lại California, miền đất nắng ấm quanh năm, nơi mà chúng tôi có đã nhiều kỷ niệm ban đầu với miền đất mới đã mở rộng vòng tay đón nhận những kẻ tỵ nạn khốn khổ, vội vàng bỏ nước ra đi vào năm 1975.
Trồng lan Mini CattleyaRời Peoria, Illinois, nơi vì sinh kế và vì số phận long đong chúng tôi đã chịu suốt 16 mùa đông lạnh lẽo có khi xuống tới -25°F. Trong mớ hành trang trở về thủ đô của người tỵ nạn, ngoài quần áo còn có vài thùng chứa những cây lan chúng tôi đã nuôi từ năm 1976. Trong số cây lan này có cây Lc. Little Pink Snow do ông bạn già George Hotchkiss người Mỹ gốc Pháp tặng cho khi chúng tôi nói chuyện với nhau về loài hoa muôn hương, muôn sắc này.
Thời kỳ đó, giống lan Mini Cattleya rất hiếm, giá đắt như vàng, cây chỉ có 3 nhánh nhỏ, thân cây cao chừng 10 cm, lá dài 12-16 cm, ngang 3 cm, hoa chiều rộng chừng 5 cm mầu trắng như tuyết, chiếc lưỡi mầu tím hồng tuyệt đẹp.
Đến nay, khóm lan này tính ra đã sống trên 33 năm, bằng tuổi với đứa cháu gái nội của chúng tôi. Đây không còn là cây lan tầm thường nữa mà là một một kỷ vật thân thương cho nên nhiều bạn bè muốn xin một vài nhánh, chúng tôi không nỡ lòng nào chia cắt cho người khác. Nhưng mùa hè năm nay cây đã quá cằn cỗi, lớp thân cây ông cha già nua ốm yếu choán gần hết chỗ cư trú cho đám con cháu sau này. Mảnh vỏ cây cho lan bám vào đã bị mục nát, lại thêm mấy năm trời bị bỏ lăn bỏ lóc vì thương nhớ người bạn đời đã trên 55 năm chung sống bỏ tôi về bên kia thế giới. Khi nhìn đến thì ôi thôi! lũ rệp sáp (Boiduvale scales) đã thừa cơ phá hoại, thân cây, lá cây bị đốm đen, đốm vàng lỗ chỗ, mầm non bị còi cọc không lớn lên được. Thêm vào đó lũ sâu bi (Isopod, Pillbug, Sow Bug) dùng đó làm hang ổ, ăn hết đầu rễ non làm cho khi đến mùa hoa chỉ còn 1-2 chiếc không còn xum xuê như trước. Nếu không cứu vãn tình thế, bảo vật này có lẽ cũng theo người vợ yêu quý ra đi, cho nên đành phải ra tay chỉnh đốn lại mặc dầu vết thương khi mổ mật chưa lành. Cắt bỏ những thân cây già cỗi, không còn mắt non, không thể sinh con đẻ cái, những chiếc lá bị rệp đốt nhăn nheo và rể đã bị mục thối. Khi cắt nên quan sát cho kỹ, cần phải để lại 3-5 nhánh nuôi các mầm non. Dùng Physan 20 pha với 2 thìa cà phê cho 4 lít nước, phun toàn thân cây lá và rễ đề phòng vi trùng xâm nhập theo các vết cắt. Pha thuốc trừ rệp sáp bằng một chai cồn 70% khoảng 16 oz (473 ml) và một chai nước cùng một dung tích, 1/2 thìa cà phê xà phòng rửa bát, 1/2 thìa cà phê dầu ăn loại thực vật. Cho tất cả vào chiếc bình 2 lít lắc cho thật đều, rồi phun cả mặt trên mặt dưới lá, thân cây. Dùng bàn chải đánh răng mềm chà xát những chỗ rệp bám để diệt tận gốc rễ và trứng rệp. Chọn một miếng vỏ cây làm nút chai (cork bark, Quercus suber). Đây là một giống cây mọc ở Portugal, Algeria, Spain, Morocco, France, Italy and Tunisia, vỏ cây không bị dễ bị mục. Đặt một lớp sơ dừa dầy 2-3 cm xuống dưới rồi bỏ một nắm vỏ cây nhỏ vào. Những nhánh lan nhỏ đã bị cắt, nếu cần sẽ buộc lại với nhau cho cây khỏi nghiêng ngả. Cuối cùng dùng giây câu 4 lbs cột chặt toàn bộ vào với nhau. Trồng thêm vài cây cóc mẳn cho đẹp mắt. Tưới nước có pha B1 pha 2 thìa súp với 4 lít nước và để cây vào chổ rợp mát trong vòng 1 tháng mới đưa ra chỗ có nắng.
Tôi hy vọng rằng mùa xuân năm tới cây lan thân thương sẽ hoàn toàn hồi phục và cho nhiều hoa như những năm về trước và yên trí không phải vất vả cứ vài năm một lần thay chậu nữa.